Interieur van de Antwerpse jezuïetenkerk, Willem Schubert von Ehrenberg, 1668, Rubenshuis Antwerpen, RH.S.189. Dit ‘achtste wereldwonder’, genoemd naar een Italiaanse heilige uit de 16de eeuw, werd gebouwd in volle Contrareformatie (1615-1621), voor en door de jezuïeten. Rubens had als schilder-decorateur-architect een hand in de toren, de voorgevel, het hoogaltaar, het plafondstucwerk en de Houtappel- of Mariakapel.
De Sociëteit van Jezus had een vooraanstaande plaats in de Katholieke Reformatie, vanwege haar moderne, pastorale methode, maar ook door haar dynamisme en haar numeriek overwicht. De paters genoten van de steun van enkele vooraanstaande katholieke families, omdat ze een erudiete maar ook uiterst conservatieve elite opleidde. Over het algemeen kon de Sociëteit ook rekenen op veel steun van de geestelijke en wereldlijke overheid.
Zodra wat orde op zaken was gesteld na de ‘val’ van Antwerpen, hervatten de jezuïeten hun talrijke activiteiten op het vlak van zielzorg, onderwijs en sociaal dienstbetoon. Vrij snel organiseerden zij weer eucharistievieringen, namen de biecht af en preekten in verschillende talen. Van tijd tot tijd kwam het tot een conflict met een parochiepriester of een andere kloosterorde die vond dat het succesrijke optreden van de jezuïeten in zijn nadeel uitviel.
Toch wilden de jezuïeten hun zending niet beperken tot het brengen van de Blijde Boodschap en het toedienen van sacramenten. Evenmin beperkten ze zich niet tot het vormen van de jeugd uit de hogere klassen. Zij wendden zich ook tot de laagste bevolkingsklassen en de armste wijken, vanuit de overtuiging dat hun opdracht deels ook sociaal was.
Jezuïeten jagen op de vrome gelovigen, anoniem, 1600 – 1624, ets, plaatrand: hoogte 285 mm × breedte 402 mm, Rijksmuseum Amsterdam, RP-P-OB-78.832. De jezuïeten jagen op de vrome gelovigen. Dit is een Duitse spotprent op de jezuïeten, ca. 1615. Het beeldt een landschap af waarin door middel van dierensymboliek en kleine jachtscènes de machtswellust en bloeddorstigheid van de jezuïeten wordt benadrukt. De jezuïeten jagen op de vromen en deugdzamen. Op de voorgrond overleggen drie jezuïeten met elkaar. Rechtsonder zitten de paus en wereldse vorsten in een grot. Op de achtergrond de belegering van een kuststad. Spotprent op de Roomse kerk.
Ze propageerden ethische waarden en wensten de levensomstandigheden van de armsten enigszins te verlichten en hen enige notie bij te brengen van lezen en schrijven. Ook regelmatige bezoeken aan ziekenhuizen en gevangenissen hadden veel bekeringen tot gevolg. Andere paters richtten hun activiteiten op het leger: op het garnizoen in de burcht van Antwerpen, of elders. Een aantal paters vergezelde het leger te velde en ontfermde zich daar over de geestelijke nood van de soldaten. Ze zorgden ervoor dat gesneuvelden van beide kampen een waardige begrafenis kregen.
